ایران و چین به زبان این هنر با هم حرف می زنند!
کونفه: جادوی سبزی شرقی روی سفالینه ها برق می زند؛ رنگی منحصر به فرد که در فرهنگ نامه های لغت نیز بصورت مشخص شناخته شده است؛ «سلادون»، در لغت نامـه دهخدا «سبز بیدی»، در فرهنگ لغت فرانسه به فارسی «سبز روشن و مغز پسته ای» و در فرهنگ مختصر آکسفورد به مفهوم «رنگ سبز مایل به خاکستری که بر برخی سـفالینه ها می دهند» مدلول شده است.
به گزارش کونفه به نقل از ایسنا، لعاب ِ نرم، بدون اندکی زبری بر سطح سفالینه پخش شده؛ شیشه ای و براق است و همین خاصیت بر جلوه رنگش که اغلب سبز مایل به خاکستری است می افزاید. سفالینه های «سلادون» را می توان در نخستین نگاه با رنگ سبز منحصربه فردشان شناخت؛ گرچه سلادون ها با لعاب های احیایی شان طیف رنگی سبز تا قهوه ای را شامل می شوند.
چین خاستگاه این هنر سنتی است؛ بدنه خیلی از سلادون ها، از خاکِ سختی که در چین وجود دارد، جان گرفته است؛ این هنر البته در کشورهایی دیگری هم رواج دارد که ایران نیز یکی از آنها است و با استناد بر نشست های مشترک ایران و چین در فرهنگستان هنر و نشست های کمیته فنی همکاریهای گردشگری ایران و چین بنظر می رسد که این هنردستی تاریخی یکی از پل های تبادلات فرهنگی و گردشگری میان دو کشور ایران و چین باشد.
ساخت سفالینه های سلادون در ایران نیر دارای پیشینه ای طولانی است و از این منظر می توان ایران را همچون پیشگامان هنر دستی ساخت سفال سلادون دانست. حسب همین مورد، برخی پژوهشگران هنری، سلادون را زبان هنری مشترک، میان ایران و چین می دانند؛ شیوه اجرای این هنر البته وجوه تمایزی میان دو کشور دارد.
در تحقیقات آمده است، برخلاف این که گفته می شود سلادون های ایران تقلیدی از نمونه های سلادون در نخستین خاستگاه آن، چین است، اما تحقیقات نشان می دهند صنایع دستی سفال ایران فراتر از تقلیدِ صرف از نمونه های ابتدایی چینی انجام شده و در حقیقت سلادون های چین، محرک ذوق هنرمنـدان ایرانی بوده تا با کشف راه های جدید مسیری تازه را سر راه این هنر دستی قرار دهند.
پیشینه سفالگری در ایران قابل توجه است اما این هنر طی تاریخ بواسطه مناسبات اقتصادی و اجتماعی با دیگر فرهنگ ها و کشورهای تاثیراتی گرفته است؛ آن چه امروز از سفالینه سلادون در ایران می شناسیم نیز طبعا اثر هنر چین را داراست.
سلادون ها، سفالینه هایی تولید شده از نوعی خاک چینی با بدنه ای سخت هستند. این هنر دستی دارای نقش های برجسته و قالب زده ای است که با افزودن مقادیری اکسیدِ آهن احیاء شده، لعاب گرفته است؛ مقادیر متفاوت آهن در لعاب، سبب تنوع رنگی آن شده و به همین دلیل طیف رنگی سبز و گـاه رنگ کرم و قهوه ای دیده می شود. سلادون البته روی بدنه ظروف سفید یا گِل شفاف تر و بر ظروفی با بدنه های تیره سبز تیره تری را به وجود آورده و حرارت بالا حین پخت لعاب نیز بر تیرگی سبز سلادون موثر خواهد بود، البته ضخامت لعاب نیز در رنگ به دست آمده از این هنر سفال گری موثر است.
لعاب سلادون با هر طیف رنگی، نقش برجسته ها را نمایان تر ساخته و با نفوذ به فرورفتگی های اثر، در کنار نقوش سایه و روشن ایجاد خواهدنمود.
طیف رنگی سلادون، از اهمیت بیشتری نسبت به آن چه بنظر می رسد برخوردار است؛ نامگذاری سفالینه ها از زمان های دور، اغلب برمبنای شیوه تزیین، مکان تولید یا رنگ آنها انجام می شد.
«سلادون»، در لغت نامـه دهخدا «سبز بیدی»، در فرهنگ لغت فرانسه به فارسی «سبز روشن و مغز پسته ای» و در فرهنگ مختصر آکسفورد به مفهوم «رنگ سبز مایل به خاکستری که بر برخی سـفالینه ها می دهند» مدلول شده است و در بعضی مقالات در رابطه با سفال سلادون، دو نظریه درباره ی واژه «سلادون» مطرح گردیده است. یکی از دو نظریه توضیح می دهد که «سلادون» به مفهوم سبز روشن، در قرن هفدهم از رنگ لباس های یک هنرپیشه تئاتر، که نقش چوپان را ایفا می کرده برگرفته شده؛ نظریه دیگر نیز توضیح داده که اصطلاح «سلادون» شکل تغییر یافته ای از نام «صلاح الدین ایوبی» است که سال ۱۱۷۱ میلادی، ۴۰ قطعه از ظروف سلادون را برای سـلطان نورالدین حاکم سوریه فرستاده است.
فارغ از آن چه که سبب نامگذاری این سفال شده، آن چه که قطعی است خاستگاه این هنر است؛ چین را پیشگامان هنر سفال و سرامیک است و نخستین سلادون ها که به سلادون های اولیه شهرت دارد، در قرن هجده تا دوازده قبل از میلاد در چین ساخته شدند. با گذشت زمان ساخت سلادون های اولیه در چین متحول شده و سفال گران چینی به مرور لعاب های نازک تری را بهره برده و طیفی از رنگ های زرد-قهوه ای تـا سـبز روشن را به دست آوردند.
در دوره تانگ(یک دودمان پادشاهی در چین)، هنر ساخت ظروف سلادون در چین با پیشرفت شایان توجهی مواجه گردید و از آن زمان، سلادون ها به عنوان یک ساز نیز استفاده شدند. برمبنای مقالاتی دراین زمینه، با گذر زمان و تقریباً همزمان با این دوره بود که نمونه هایی از به کارگیری هنر ساخت سفال سلادون در کشورهای ایران، مصر و کره نیز دیده شد.
کشور ایران و چین، قبل از ورود اسلام به ایران نیز، در حوزه های تجاری، فرهنگی و سیاسی ارتباطاتی داشتند؛ تجار از راه دریا و زمین، خصوصاً بوسیله جاده ابریشم، با یکدیگر در ارتباط بوده و به این طریق از یکدیگر تاثیر گرفتند؛ هنر این دو کشور نیز از یکدیگر بی تاثیر نبود و برخی پژوهشگران بیشترین تاثیر هنر چین در ایران را در حوزه هنر سفالگری می دانند؛ این تاثیر در بعضی منابع، صدور نوعی خاک و خمیر چینی به ایران قرن ها پیش از دوره ی صفویه، صدور ظروف چینی و سفالین ساخت چین به ایران، رقابت ایران وچین در تولید و صدور چینی و سفال و البته حضور و فعالیت سفالگران چینی در ایران می دانند.
سلادون نیز همچون سفالینه هایی است که احتمالاً در پی یکی از موارد ذکر شده، به ایران وارد شد و از اواخر دوره ایلخانی و بعد از آن در دوره های تیموری و صفوی سفالگران ایرانی از این سفالینه ها الگوبرداری کردند.
تلاش جدی برای ساخت سلادون ها، از زمان ایلخانیان در ایران شروع شد و طی دوره تیموریان به سبب داد و ستد پررونق با بازرگانان چین، تاثیرپذیری از این هنر افزایش داشت و به همین سبب نیز در نگارگری هایی که از دوره تیموری به جا مانده، طرح و نقشی از سفالینه ها نیز دیده می شود؛ نخستین شاخصه از سلادون ها که در سفالینه های ایران از آن تقلید شد نیز، رنگ بود.
پژوهش های انجام شده در توضیح بازه زمانی ورود سلادون ها به ایران و تاثیرگذاری آن بر سفال به آموزش برخی مهارتهای سفالگری رایج در چین به هنرمندان ایرانی اشاره کردند. در این منابع آورده شده که زمان فرمانروایی تیمور، از سفالگران چینی دعوت شده تا برای آموزش فن و تکنیک آثار خود به ایران بیایند؛ آنان در کرمان مستقر شده و در کنار هنرمندان ایرانی فعالیت کردند. برمبنای آن چه که در بعضی منابع آمده است، طی حکومت های تیموریان و صفویان نیز کرمان همچون مهم ترین مراکز هنر سفالگری و ساخت ظروف سلادون بود.
بیشتر بخوانید افتتاح نمایشگاه سفال و سلادون چین در هر شرایط، در سالهای دور به سبب افزایش روابط هنری و تجاری ایران با چین و قرار گرفتن ایران در راه جاده ابریشم، هنر ایران از هنر چین تاثیر گرفت که تجلی آنرا می توان در آثار سفالین چینی های آبی و سفید و سلادون ها، کاشی کاری، نگارگری، بافته ها، قالی ها و هنر کتاب آرایی و تجلید و به ویژه در تشعیر مشاهده کرد.
* قسمتی از این گزارش از مقاله پژوهشی بر سفال سلادون در ایران برگرفته شده است.
منبع: كونفه
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب