سوگ خاك
مركزی شاید خیلی از ما ندانیم یا متوجه این نكته نباشیم كه بزرگترین یا یكی از بزرگترین ثروت های یك ملت ˮخاكˮ است، خاك بعنوان یكی از عناصر اصلی طبیعت در تمامی تمدن های بشری مورد توجه بوده است، عنصری كه سالیان درازی است مورد بی توجهی و غفلت و شاید حتی بتوان گفت تهاجم و تجاوز بشر قرار گرفته و بر باد می رود، این عنصر باارزش در كشور ما نیز روزگار خوبی ندارد و اگر فكری به حالش نشود باید در آینده ای نزدیك در سوگ از دست رفتنش بنشینیم.
ارزش این عنصر حیاتی را خیلی از ما نمی دانیم ولی وقتی پای قاچاق، فروش یا فرسایش آن و تبعاتی که این اقدامات برای یک سرزمین بدنبال خواهد داشت به میان می آید، می توان ارزش این عنصر باارزش تا حدی درک کرد و متوجه شد که بی توجهی به آنچه خاک را برای ما حفظ می نماید می تواند گستره بیابان ها را افزایش داده و پیشروی ارتش بیابان ما را در سوگ خاک بی دفاعی خواهد نشاند که در این شرایط بر باد می رود و زمین را زیر پایمان سست می کند، زمینی که بیابان سستی شده و با هر سیلابی از زیر پایمان سر می خورد و دهان باز می کند، پدیده وحشتناکی که به آن رانش زمین می گوییم.
نامگذاری یک روز بعنوان روز جهانی مبارزه با بیابان زدایی بمنظور ارتقای آگاهی عمومی از کوشش های بین المللی برای مبارزه با بیابان زایی صورت گرفته و هر ساله هفدهم ژوئن مصادف با ۲۸ خردادماه، لزوم این مسئله یادآوری می شود.
شعار این روز در سال ۲۰۲۰ "مقابله با بیابان زائی، تولید پایدار و مصرف بهینه غذا، علوفه و الیاف" انتخاب شده است، اما وضعیت اراضی بیابانی استان مرکزی چگونه است؟
رییس اداره بیابانزدایی منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی در گفت و گو با ایسنا با اشاره به وسعت دو میلیون و ۹۴۰ هزار هکتاری استان مرکزی، بیان کرد: در حدود ۴۹۰ هزار هکتار معادل ۱۶ درصد مساحت کل استان در معرض خطر بیابانی شدن است.
۶ شهرستان استان مرکزی در معرض بیابانی شدن
آتنا فرجی با اعلان اینکه این اراضی در معرض خطر، شامل اراضی بیابانی و کویری می شود، اضافه کرد: کویر میقان اراک ۵۰ هزار هکتار وسعت دارد و قسمتی از اراضی شهرستان های ساوه، زرندیه، دلیجان، محلات، کمیجان و بخش کمی از شهرستان خنداب نیز در معرض بیابانی شدن قرار دارند.
وی اظهار نمود: موضوع بیانانزدایی از اواخر دهه ۶۰ در استان مرکزی مدنظر قرار گرفت و تابحال برای ۲۷۰ هزار هکتار از اراضی در معرض خطر بیابانی شدن استان طرح مطالعاتی و اجرایی تهیه شده است و پیرو این طرح ها، پروژه های مقابله با بیابانزایی، بوته کاری، حفاظت و قرق، کنترل روان آب، مدیریت چرای دام و حفاظت از بوته کاری ها بسته به میزان اعتبارات سالانه انجام شده است.
کویر میقان کانون فرسایش بادی استان
فرجی یکی از مناطق حساس به فرسایش و در واقع کانون فرسایش بادی در استان را شمال کویر میقان اراک دانست و اضافه کرد: این منطقه همیشه تحت پوشش پروژه های مقابله با بیابانزایی قرار داشته است بطوریکه در سال ۹۸ از محل اعتبارات سفر ریاست جمهوری به استان مرکزی ۹ میلیارد تومان در منطقه، بوته کاری، تفکیک اراضی ملی از مستثنیات، آبیاری سنواتی و قرق و حفاظت انجام شده است.
رییس اداره بیابانزدایی منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی افزود: حسین آباد شکرایی در شهرستان کمیجان از دیگر مناطق حساس استان مرکزی است که در معرض بیابانی شدن قرار دارد و بمنظور کنترل این منطقه از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی بوته کاری در ۲۰۰ هکتار از اراضی منطقه در حال انجام می باشد، همین طور در منطقه طرازناهید ساوه ۸۰ هزار هکتار اراضی بیابانی شناسایی شده است که برای ۳۲ هزار هکتار مطالعه انجام شده و حدودا ۸۰ درصد منطقه بوته کاری شده است.
از بین رفتن پوشش گیاهی معضل مناطق بیابانی
وی درباب اثربخشی اقدامات مقابله ای مانند بوته کاری در مناطق در معرض خطر بیابانی شدن بیان کرد: یکی از اصلی ترین معضلات در مناطق بیابانی از بین رفتن پوشش گیاهی است، مناطق بیابانی اکوسیستمی شکننده دارد، در این مناطق حداقل بارندگی دریافت می شود و حتی پراکنش بارندگی مناسب نمی باشد و علاوه بر این با بادهای فرساینده و اختلاف دما روبرو می باشیم که تضعیف پوشش گیاهی را در مناطق رقم می زند، از بین رفتن پوشش گیاهی استقرار مجدد را دشوار می کند و به تبع آن هزینه بیشتری لازم است تا نهال تولید شده به منطقه منتقل شود و کاشته شود.
فرجی از بین رفتن پوشش گیاهی ضعیف در مناطق بیابانی را عامل بر هم زننده اکوسیستم جانوری منطقه و تحت تاثیر قرار گرفتن سطح آبهای زیرزمینی برشمرد و اظهار داشت: بوته کاری در این مناطق در وهله اول موجب جلوگیری از فرسایش خاک می شود و در واقع بوته ها و درختچه هایی مانند طاق، قره داغ، آترپلکس و... که در اراضی بیابانی استفاده می شود به مانند یک سد طبیعی و بادشکن زنده عمل می کنند و سرعت بادهای فرساینده را کم می کنند و از بلند شدن خاک در منطقه و انتقال آن جلوگیری می کند.
بوته کاری مانع شسته شدن خاک
وی اضافه کرد: ریشه و بقایای این گیاهان موجب ترسیب کربن در درون خاک می شود و حالت اسفنجی خاک را حفظ می نماید و موجب می شود که سطح آبهای زیرزمینی حفظ شود به این معنا که موجب می شود در زمان بارندگی، آب به سمت مناطق شیب دار حرکت نکند و موجب شستن خاک نشود. ریشه ها مانند سرنگ عمل می کنند و آب را وارد زمین می کنند و مانع فرسایش خاک می شوند.
رییس اداره بیابانزدایی منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی اظهار نمود: در منطقه کویر میقان اراک که یکی از حساس ترین مناطق بیابانی استان مرکزی است، آبراهه دائمی وجود ندارد و ۶ تا ۷ آبراهه فصلی ایجاد می شود که برای تغذیه تالاب جریان پیدا می کند. حجم سیلابی که در فروردین ۹۸ به راه افتاد در مناطقی که پوشش گیاهی ضعیف است موجب شسته شدن خاک در بالادست به شکل زیادی شد و آبگرفتگی در بعضی مناطق موجب شد که حتی نهال های تازه کشت شده گرفتار خفگی شدند.
وی اضافه کرد: در مناطقی مانند ساوه که اراضی شیب دار هستند پروژه های کنترل روان آب اجرا می شود بطوریکه در طراز ناهید امسال ۵۵۰ هکتار با ۳۵۰ میلیون تومان اعتبار از محل صندوق توسعه ملی در چارچوب هلالی های آبگیر در راه سیلاب راه اندازی شد تا بتواند مانع شستن خاک شود و خسارت کم شود.
۱۰۰ تا ۳۰۰ سال؛ زمانی برای احیای یک سانتیمتر خاک
فرجی با اعلان اینکه سیلاب بخش غنی خاک را از بین می برد، اشاره کرد: ۲۰ سانتیمتر روی خاک، قسمت غنی خاک در هر منطقه است و در واقع اصلی ترین بخش خاک شمرده می شود که برای ریشه دوانی گیاه بسیار اهمیت دارد، اما با هر سیلاب(فرسایش آبی) و وزش باد(فرسایش بادی) چند میلیمتر از سطح خاک از بین می رود و در واقع بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ سال نیاز است که یک سانتیمتر از خاک احیا شود بنا بر این پوشش گیاهی در مناطق بیابانی به شدت اهمیت دارد.
وی با اشاره به اینکه استان مرکزی جزو استان های پیشرو در اقدامات مقابله ای در زمینه بیابانی شدن اراضی است بطوریکه از دهه ۴۰ در منطقه زرندیه ایستگاه تثبیت شن وجود داشته است، اظهار داشت: جنگل های دست کاشت طاق به میزان ۲۰۰ هکتار در منطقه زرندیه جزو نخستین اقدامات در سطح کشور بوده است و از دهه ۶۰ نیز عملیات بوته کاری در شمال کویر میقان اراک که کانون بحرانی فرسایش بادی است به انجام رسیده است بطوریکه امروز ۵۰۰ هکتار از منطقه زیر پوشش قره داغ بعنوان گیاه بومی استان قرار گرفته است که عمر آنها به بیش از ۳۰ سال می رسد و همین منطقه نشان از قدمت و سابقه بیابانزدایی در استان مرکزی دارد، در واقع قره داغ کاری در این منطقه کمک به احیای یک گیاه بومی کرده است و از سویی مانع فرسایش بادی می شود.
فرسایش بادی ۴۰ هزار تنی در استان مرکزی
فرجی میزان متوسط فرسایش بادی در استان مرکزی را سالانه ۴۰ هزار تن از سطح بیابان ها دانست و اظهار داشت: که بعد از اجرای پروژه های مقابله با بیابانزایی خصوصاً بوته کاری و قرق، این میزان ۵۰ درصد و در بعضی مناطق تا ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است.
وی اشاره کرد: هم اکنون اهتمام می شود تا با تجربیات ستاندن شده از سال ها فعالیت در این عرصه و مطالعات مستمری که صورت می گیرد در این راه پیش رویم و اقداماتی چون آبیاری سنواتی، هرس و جوانسازی، قرق و حفاظت و اقدامات ترویجی را برای جوامع محلی با توسعه امکانات و اعتبارات به انجام برسانیم.
رییس اداره بیابانزدایی منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با اعلان اینکه اقدامات بسته به میزان اعتبارات تخصیصی انجام می شود و هنوز اعتبارات سال ۹۹ ابلاغ نشده است، اضافه کرد: خوشبختانه در سال قبل اقدامات مدنظر در حوزه بیابانزدایی در شهرستان های اراک، ساوه، زرندیه، محلات و کمیجان به انجام رسید و امسال نیز رویه سال قبل با تعریف پروژه های موفق ادامه خواهد داشت.
حریق مراتع کشور را به سمت بیابانی شدن می برد
به گزارش کونفه به نقل از ایسنا، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز در این زمینه بیان کرد: بیابان زایی، پروسه تخریب زمین ها در مناطق بایر، نیمه بایر و خشکِ نیمه مرطوب است که عموما توسط کارهای انسانی و تغییرات آب و هوایی ایجاد می شود و معمولا چنین منطقه ای، آب، پوشش گیاهی و حیات وحش خودرا از دست می دهد.
رضا میرزائی با اعلان اینکه بیابان زایی و خشکسالی یک خطر طبیعی با اثرات قابل توجه و فراگیر اجتماعی-اقتصادی و زیست محیطی است که بیش از هر بلای طبیعی دیگر موجب مرگ ومیرهای بیشتر و جابه جایی مردم می شود، اضافه کرد: در شرایطی که بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی می سازند، آتش سوزی های گسترده ای که در سطح رویشگاه ها طی هفته های اخیر رخ داد می تواند کشور را به سمت بیابانی شدن سوق می دهد.
وی اشاره کرد: استان مرکزی نیز از استان های بیابان زای کشور شمرده می شود که خشکسالی های مستمر سال های اخیر و بهره برداری بی رویه از منابع آبی از عوامل افزایش بیابان زایی در استان به شمار می روند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اظهار نمود: هرگونه بهره برداری غلط و بیشتر از حد تعادل از منابع آب مناطق چرای دام بیش از ظرفیت مراتع و تغییر کاربری های غیر مجاز که توازن و توان اکولوژیک طبیعت را بر هم زند منجر به توسعه بیابانی شدن می شود.
میرزایی اشاره کرد: روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی هر ساله بمنظور ارتقای آگاهی عمومی از کوشش های بین المللی برای مبارزه با بیابان زایی گرامی داشته می شود و این روز، فرصتی منحصر به فرد برای یادآوری این مسئله به همگان است که مدیریت پایدار زمین برای همگان لازم است و جلوگیری از روند تخریب زمین بوسیله حل مسئله، مشارکت قوی جامعه و همکاری در همه سطوح قابل دستیابی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب