گیلان به استقبال مسافران نوروز می رود؛
سفر به سرزمین تاریخی کوهدم همراه با عطر برنج دودی
به گزارش کونفه، از گیلان تا قبل از راه اندازی آزاد راه رشت به سمت قزوین، تردد به سمت گیلان از جاده شاهی امامزاده هاشم به سمت دهستان شاقاجی، سنگر و سپس رشت انجام می شد. بناهای تاریخی همچون کاروانسرای لات، تونل تاریخی گلسرک، حمام و بازار چهارسوق شاقاجی و سد و دریاچه سنگر، از جاذبه های شهرستان سنگر است.
«سَنگَر»، یکی از شهرستان های جنوبی رشت است که تاریخ کهن وی در پس نام رشت پنهان مانده است. به احتمال قوی، نام قدیم آن «کوهدم» بوده که در منابع تاریخی بعنوان یکی از مراکز حکومتی کیائیان(فرمانروایان محلی گیلان قبل از صفویه) از آن نام برده شده است.
تا قبل از راه اندازی آزاد راه فعلی رشت به سمت قزوین، تردد به سمت گیلان از سنگر انجام می شد و مسافران و کاروان های تجاری با عبور از گردنه امامزاده هاشم به سمت دهستان شاقاجی سنگر حرکت کرده و از سمت پل عراق وارد رشت می شدند. «سنگر» شاهد حضور قزاق های روس و نیروهای انگلیسی در زمان اشغال کشور در خلال جنگ جهانی دوم هم بوده و بناهای تاریخی این محدوده برای اسکان سربازان این دولت استعمارگر کاربری داشت.
دلتای بزرگ سفید رود، در محدوده سنگر قرار دارد و تولید برنج این شهرستان ممتاز بوده و هنوز در بعضی از روستاهای این منطقه، برنج دودی به شیوه سنتی در مکان هایی به نام فل خانه یا دودخانه آماده می شود.
کاروانسرای لات، از حضور روس ها تا زندان اسرای عراقی
کاروانسرای لات، شاخص ترین بنای تاریخی سنگر و در ۳۵ کیلومتری رشت و بر سرراه کاروان های عبوری قزوین - رشت ساخته شده است. «لات» در زبان گیلکی به مفهوم زمین صاف و هموار کنار رودخانه است و چون این کاروانسرا در زمین هموار دلتای سفید رود ساخته شده و به آن اراضی لات می گفتند، کاروانسرا به این اسم شهرت یافته است.
باآنکه این کاروانسرای در تملک اداره کل میراث فرهنگی در سالهای اخیر بعنوان سفره خانه سنتی تغییرکاربری یافته است، ولی به قول سجاد صولت شهرستانی، دهیار گلسرک، در زمان جنگ جهانی و هنگامی که روس ها گیلان را در اشغال خود داشتند، این کاروانسرا توسط روس ها تصرف شده بود و سربازان روس در این بنای تاریخی اسکان داده شده بودند.
در زمان جنگ ایران و عراق هم کاروانسرای لات جهت اسکان بخشی از اسرای عراقی در نظر گرفته می شود. در این زمان تغییراتی در بنا ایجاد می شود و همین تغییرات غیراصولی به اصالت بنا آسیب می زند.
بر مبنای نوشته های یاسنت لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، کاروانسرای لات در سال ۱۲۶۴ قمری و در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. در آن زمان منوچهر خان معتمدالدوله، حکمران گیلان بود و دستور ساخت این کاروانسرا توسط وی صادر شد.
پلان کاروانسرای لات به صورت چهار ایوانی و اقتباسی از کاروانسراهای چهار ایوانی دوره صفویه است. بنابراین بسیاری، قدمت این کاروانسرا را به دوره صفویه نسبت می دهند.
طول اضلاع شرقی و غربی این کاروانسرا، ۲۰.۵۴ متر و طول دو ضلع دیگر بنا ۲۰.۵۰متر است. در چهار ضلع بنا از داخل چهار ایوان قرار گرفته که هر یک به حجره ای منتهی می شود. بر روی این ایوان ( سردر ورودی) شاه نشین قرار گرفته است. شاه نشین، شامل اطاقی با پوشش گنبدی و دو اطاق کوچک تر در طرفین آن است. در گذشته این طاق ها دارای رسمی بندی های زیبا بود.
در دو طرف چهار ایوان اصلی حجره هایی به صورت قرینه واقع شده که استراحتگاه تابستانی کاروانیان بوده است. پوشش کلیه سقف ها به صورت طاق های ضربی و جناقی و همگی با آجر ساخته شده است.
مصالح به کار رفته در این بنا آجر ختائی با ملات ساروج بوده و در نمای خارجی پی بنا با سنگ لاشه تا ارتفاع یک متر از کف ساخته شده است. حیاط کاروانسرا مربع شکل و طول هر ضلع آن ۲۰.۲۶ متر است.
تونل های اسرارآمیز گلسرک و ۱۶برج دیدبانی
تونل تاریخی واقع در روستای گلسرک و بالای کوهی مشرف به کاروانسرای لات قرار دارد. محلی ها از وجود این رشته تونل های اسرارآمیز آگاه بودند، مردادماه سال ۱۴۰۰ و با اقدام اداره کل راه و ترابری برای تعریض آزاد راه رشت به قزوین که سبب تخریب قسمتهایی از تونل و برج های دیدبانی می شد، اهالی گلسرک اعتراض کرده و با ورود اداره کل میراث فرهنگی این تونل های اسرار آمیز به شماره ۳۳۴۷۸ در تاریخ ۱۴۰۰/۶/۱۶ ثبت اضطراری می شود.
دهیار گلسرک در رابطه با قدمت تونل ها می گوید: در رابطه با تاریخ ساخت اثر اختلاف نظر است. در راهروها دو تاریخ ۱۳۳۷ و ۱۳۴۴ دیده می شود که به نظر می آید استادکار مرمت، بر روی سیمان، سالِ تعمیر بنا را یادداشت کرده است. پیرمردهایی در گلسرک در قید حیات هستند که به یاد دارند، این سازه توسط مهندسان آمریکایی تعمیر شده است. سنگ های مورد نیاز دیوار چینی را با کامیون از منجیل می آوردند و چون راه دسترسی به تونل وجود ندارد، سربازان را اجیر کرده و از آغاز کوه تا تونل، مصالح دست به دست بالا می رفت.
به قول ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی گیلان، احتمال دارد این تونل دستکند، بخشی از بقایای یک قلعه تاریخی باشد که در دوره های بعد مرمت و مورد استفاده قرار می گرفته است. شاید این تونل های تاریخی با توجه به موقعیت استراتژیک آن، بقایای قلعه کیائیان(حاکمان محلی شرق گیلان قبل از صفویه) در منطقه تاریخی «کوهدم» باشد.
روستای شاقاجی و شاهراه ارتباطی
روستای شاقاجی در دوره قاجار راه کاروانروی رشت به قزوین و بالعکس بوده است. وجه تسمیه روستا برگرفته از شاه قاجار است. عکس ها و منابع تاریخی هم حکایت دارد که شاهان قاجار از همین مسیر به سمت رشت و انزلی رفته تا سوار کشتی شده و به اروپا بروند. در زمان تجاوز روس ها و یا حضور انگلیسی ها و بستن پل منجیل توسط مبازران جنگل، همین مسیر خط حرکت سربازان دشمن بوده است.
شاقاجی باآنکه در گذشته، وسعت و رونق بیشتری داشت، اما بواسطه تغییرمسیر ارتباطی، رونق گذشته خویش را از دست می دهد. با این وجود وجود بازار چهارسوق و حمام تاریخی و مسجدی که در یک مجموعه و در راه راه شاهی قدیم وجود داشت، نشان دهنده گذشته پرافتخار شاقاجی است.
دریاچه سد سنگر
سد سنگر و دریاچه پشت آن و کانال های آب بندانی که از این سد منشعب می شود، زیبایی مسحور کننده ای به دلتای سفید رود داده است. این سد دهه ۴۰ بر روی رودخانه سفید رود ساخته شده است و بیشتر آب مورد نیاز برای آبیاری شالیزارها و مزارع کشاورزی در شرق و غرب سفیدرود از این سد تأمین می شود.
آب این سد به دو کانال راست و چپ تقسیم می شود. کانال سمت راست ۲۶ کیلومتر طول دارد و تا لنگرود هم می رسد. کانال سمت چپ هم با طولی به اندازه ۳۰ کیلومتر تا اراضی فومنات می رود.
مسافرانی که راه فرعی رشت به سمت شرق گیلان را برای تردد انتخاب می کنند، حتما از روی سد سنگر عبور کرده و دریاچه پشت آن و مناظر زیبای اطراف سد را می توانند ببینند.
بقعه عکاشا در روستای رودبرده
آرامگاه عکاشا در وسط گورستان روستای رودبرده، هرچند یک بنای نوساز با کاشی های آبی است، ولی ساختمان این بقعه تا یک سال پیش معماری بومی داشت و همچون دیگر بناهای تاریخی منطقه، بنایی خشتی چهار ایوانه بود.
بر مبنای آن چه محلی ها می گویند و بر مبنای متنی که در کتیبه داخل بقعه وجود دارد، بنای آرامگاه عکاشا به سال۹۲۰ هجری قمری برمی گردد. محلی ها وی را صحابی پیامبر و برخی هم یکی از پسران امام موسی کاظم معرفی می کنند. بر مبنای کاشی فعلی نگارش شده بر سردرب بنا، علی ابن عکاشاء از نوادگان امام موسی ابن جعفر است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب